Wat gebeurt er met de erfenis bij scheiding en overlijden?

Wat gebeurt er met de erfenis bij een onontbonden scheiding en overlijden? Vaak worden in het kader van erfrecht, vergelijkbare vragen gesteld. In een reeks artikelen genaamd “De meest gestelde vragen in het kader van erfrecht” zullen de advocaten erfrecht van TEN een aantal van deze vragen beantwoorden.

Vraag:

Wat gebeurt er met de erfenis wanneer u voornemens bent te scheiden en één van de echtgenoten overlijdt nog voordat de echtscheiding tot stand is gekomen? Is de toekomstige ex-echtgenoot dan nog erfgenaam? En maakt het verschil of er een testament is?

Antwoord:

Het erfrecht voor, tijdens en na een echtscheiding

Voordat ik antwoord geef op bovenstaande vragen, wil ik eerst het volgende toelichten. Het huwelijk kan volgens de wet op twee manieren eindigen, namelijk door echtscheiding of door overlijden van één van de echtgenoten. Een huwelijk is pas door echtscheiding ontbonden wanneer de echtscheiding is uitgesproken en de beschikking is ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand. Pas na deze inschrijving is de echtscheiding formeel tot stand gekomen. Maar wat gebeurt er nu wanneer een van beide echtgenoten overlijdt voordat de echtscheiding tot stand is gekomen? Is de toekomstige ex-echtgenoot dan nog erfgenaam? En maakt het verschil of er een testament is? In dit artikel geef ik antwoord op deze vragen.

Erfrecht voorafgaand aan de echtscheiding

Bij een echtscheiding komt veel kijken. Er moeten afspraken gemaakt worden over de kinderen, het huis, de inboedelgoederen, pensioenen, alimentatie etc. Vaak vinden er voordat een verzoekschrift wordt ingediend bij de rechtbank al gesprekken plaats met een mediator of advocaten. Op dat moment wordt vaak niet stilgestaan bij het erfrecht tijdens en na de echtscheiding. Wanneer een van beide echtgenoten tijdens dit proces overlijdt bepaalt de wet dat de andere echtgenoot en de kinderen erfgenaam zijn. Een situatie die vaak niet wenselijk is.
Is er wel een testament dan is dit vaak een langstlevendentestament waarin de andere echtgenoot (de langstlevende) tot erfgenaam wordt benoemd. Wanneer er nog geen verzoekschrift tot echtscheiding is ingediend en het testament niet is aangepast, dan is en blijft de andere echtgenoot erfgenaam.

Erfrecht tijdens de echtscheiding

Een andere situatie doet zich voor wanneer het echtscheidingsverzoek is ingediend bij de rechtbank. Hiermee wordt in een langstlevendentestament vaak rekening gehouden door daarin een bepaling op te nemen: ‘Indien ten tijde van mijn overlijden de echtscheiding of scheiding van tafel en bed is uitgesproken of een verzoek daartoe is gedaan, sluit ik mijn echtgenoot uit als erfgenaam in mijn nalatenschap en vervallen alle beschikkingen ten behoeve van mijn echtgenoot’ of andere woorden van gelijke strekking. De langstlevende is op dat moment geen erfgenaam meer omdat het echtscheidingsverzoek is ingediend.
De wet houdt echter geen rekening met de indiening van het echtscheidingsverzoek. Zolang de echtscheiding niet is ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand is het huwelijk nog in stand. Overlijdt een echtgenoot tijdens de echtscheidingsprocedure dan wordt het huwelijk ontbonden door overlijden en niet door echtscheiding. Wat men zich vaak niet realiseert is dat in deze situatie de toekomstige ex-echtgenoot op grond van de wet nog steeds erfgenaam is én dus ondanks de echtscheidingsprocedure aanspraak kan maken op de nalatenschap. Vaak is dit geen wenselijke situatie, men gaat niet voor niets scheiden.

Erfrecht na de echtscheiding

Op het moment dat de echtscheiding is ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand is de echtscheiding geformaliseerd. Komt een van de ex-echtgenoten na deze inschrijving te overlijden, dan is de andere ex-echtgenoot geen erfgenaam meer op grond van de wet.
Ook indien er sprake is van een langstlevendentestament kan de ex-echtgenoot geen aanspraak meer maken op de nalatenschap.

Desondanks is het altijd verstandig om de inhoud van een reeds gemaakt testament te controleren of om alsnog een testament op te maken. De ex-echtgenoot kan namelijk via de kinderen alsnog een deel van de nalatenschap verkrijgen. Bijvoorbeeld via het ouderlijk vruchtgebruik waarbij de ex-echtgenoot op grond van de wet de vruchten, zoals rente, huur en dividend, mag genieten van alles wat de kinderen van de overleden ex-echtgenoot hebben geërfd. Zijn de kinderen minderjarig, dan voert de ex-echtgenoot het bewind over de goederen die de kinderen geërfd hebben. Mocht een van de kinderen onverhoopt eerder komen te overlijden dan de ex-echtgenoot, dan erft de ex-echtgenoot via het kind het vermogen van de reeds overleden ex-echtgenoot. Alle drie situaties die over het algemeen onwenselijk worden geacht.

Conclusie erfenis bij scheiding en overlijden?

Hoe wordt er gehandeld in geval van een erfenis bij scheiding en overlijden? Ondanks dat er tijdens een echtscheiding al veel afspraken moeten worden gemaakt is het van belang om bij een op handen zijnde echtscheiding ook meteen stil te staan bij het erfrecht. Het is aan te bevelen om een zogeheten ‘echtscheidingstestament’ te laten opstellen bij de notaris zodat voorkomen kan worden dat de (toekomstige) ex-echtgenoot alsnog van u kan erven.

Onze personen- en familierechtspecialisten zullen u hier direct bij de aanvang van een echtscheiding(sprocedure) op attenderen en u adviseren over het al dan niet opmaken van een testament. Bevindt u zich in een van voornoemde situaties of heeft u andere vragen over het erfrecht in combinatie met het familierecht, neem dan contact op met een van onze specialisten. Wij helpen u graag.

Heeft u ook een vraag en wilt u die graag terugzien in een volgend artikel, laat het ons dan weten!