Vereffening van een nalatenschap: wat is het en hoe werkt het?

Vaak worden in het kader van erfrecht, vergelijkbare vragen gesteld. In deze reeks artikelen “De meest gestelde vragen in het kader van erfrecht” zullen de advocaten erfrecht van TEN een aantal van deze vragen beantwoorden.

Vraag:

In dit artikel krijgt u onder andere antwoord op de volgende vragen met betrekking tot vereffening van een nalatenschap.

• Wat is vereffening van een nalatenschap?
• Wat is een vereffenaar?
• Wanneer komt vereffening aan de orde?
• Wat zijn de taken van een vereffenaar?
• Wat is de sanctie als ik de procedure niet (goed) volg?

Antwoord:

Wat is vereffening van een nalatenschap?

Vereffening van een nalatenschap is een wettelijke procedure die als doel heeft om goederen van de nalatenschap te gelde te maken om zo de schulden van de nalatenschap te kunnen betalen. Met de vereffeningsprocedure wordt de nalatenschap gereed gemaakt voor verdeling. De schuldeisers worden zoveel als mogelijk voldaan en blijft er na betaling van de schuldeisers nog een bedrag over, dan kan dit door de erfgenamen worden verdeeld. De vereffeningsprocedure is over het algemeen in het belang van schuldeisers en komt vaak aan de orde in nalatenschappen met schulden. In dat geval wordt de vereffenaar op verzoek van een schuldeiser benoemd door de rechtbank. Ook komt de vereffening aan de orde als één of meer erfgenamen de nalatenschap beneficiair hebben aanvaard.

Wat is een vereffenaar?

Degene die verantwoordelijk is voor de afwikkeling van een nalatenschap (vereffening) noemen we een vereffenaar. Als er in een testament geen executeur is benoemd en de nalatenschap is beneficiair aanvaard, dan zijn alle erfgenamen gezamenlijk vereffenaars en moeten zij samen zorgdragen voor de vereffening. Indien er tijdens de afwikkeling een conflict ontstaat tussen de erfgenamen, kan de rechtbank een onafhankelijke (professionele) vereffenaar benoemen. Ook in geval er geen erfgenamen zijn of deze niet bekend zijn, of als er wel erfgenamen zijn maar deze de nalatenschap geheel of ten dele onbeheerd laten, kan is de rechtbank een vereffenaar te benoemen.

Wanneer komt vereffening aan orde?

Wanneer een persoon overlijdt en zijn nalatenschap openvalt heeft een erfgenaam drie keuzemogelijkheden:

1. Zuivere aanvaarding: het aanvaarden van de nalatenschap inclusief alle bezittingen en schulden, wat inhoudt dat wanneer de schulden hoger zijn dan de baten, de erfgenaam met zijn eigen vermogen aansprakelijk wordt voor de schulden van de nalatenschap;
2. Beneficiaire aanvaarding, in dit geval wordt de nalatenschap aanvaard onder het voorrecht van boedelbeschrijving. Dat houdt in dat de erfgenaam de erfenis alleen accepteert als deze positief is. Eventuele schulden van de overleden persoon hoeft de erfgenaam niet van het eigen geld te betalen. Wel moet de erfenis dan worden vereffend;
3. Verwerping, de erfgenaam ontvangt niets uit de nalatenschap. Ook geen persoonlijke spullen, maar de erfgenaam is ook niet aansprakelijk voor eventuele schulden en niet betrokken bij de afwikkeling van de nalatenschap.

Wanneer een erfgenaam de nalatenschap beneficiair aanvaard, bijvoorbeeld omdat de erfgenaam minderjarig is of omdat de erfgenaam vreest dat de schulden de baten overstijgen, dan moet de nalatenschap volgens de wet worden vereffend.
Er bestaan drie uitzonderingen op de hoofdregel dat bij beneficiaire aanvaarding door één of meer erfgenamen de nalatenschap moet worden vereffend:

• Als er een executeur is die bevoegd is om de opeisbare schulden en legaten (erfstuk of geldbedrag dat door de overledene specifiek is nagelaten aan iemand) te voldoen en die executeur daarnaast kan aantonen dat de goederen van de nalatenschap ruimschoots toereikend zijn om alle schulden van de nalatenschap te voldoen. De executeur moet dan een zogeheten “ruimschoots verklaring” afleggen;
• Wanneer de nalatenschap beneficiair is aanvaard door een wettelijk vertegenwoordiger en het saldo van de nalatenschap is positief, dan kan de wettelijk vertegenwoordiger de kantonrechter verzoeken om ontheffing te verlenen;
• De wettelijke verdeling is van toepassing en de langstlevende partner heeft de nalatenschap niet beneficiair aanvaard.

Wat zijn de taken van de vereffenaar?

De vereffenaar heeft als taak de nalatenschap als ‘goed vereffenaar’ te beheren en te vereffenen. Onder beheer wordt in ieder geval verstaan het verzorgen van de administratie, het informeren van schuldenaren en schuldeisers en het voorkomen dat schulden – huur en abonnementen – hoger oplopen.

Wat zijn verder, naast het beheren van de nalatenschap, de taken van een vereffenaar? Dat is afhankelijk van het soort vereffeningsprocedure. We kennen: de lichte en de zware procedure. Is een nalatenschap door tenminste één van de erfgenamen beneficiair aanvaard, dan treden alle erfgenamen samen op als vereffenaar, dus ongeacht of andere erfgenamen de nalatenschap zuiver. In dit geval is de lichte vereffeningsprocedure aan de orde. Wordt een vereffenaar benoemd door de rechtbank, dan is er sprake van de zware vereffeningsprocedure. In dit artikel zal alleen nader worden ingegaan op de lichte vereffeningsprocedure.

De boedelbeschrijving en ter inzagelegging
De vereffenaars dienen met bekwame spoed een boedelbeschrijving op te stellen. Dit is een lijst van alle bezittingen en schulden van de erflater (de overledene) met daarbij de waarde van deze bezittingen en schulden op de datum van het overlijden van de erflater. Denk hierbij aan onroerende zaken, zoals een woning of een garage en roerende zaken, zoals een auto, inboedelgoederen, sieraden, contante gelden. Zijn er minderjarige kinderen erfgenaam of erfgenamen waarvan het vermogen onder bewind is gesteld of die onder curatele zijn gesteld, let er dan op dat deze boedelbeschrijving bij notariële akte moet worden opgesteld.

Deze boedelbeschrijving moet vervolgens ter inzage worden gelegd op het kantoor van een eventuele boedelnotaris of bij de griffie van de rechtbank. Van deze verplichting tot ter inzagelegging kan ontheffing worden gevraagd bij de kantonrechter.
Wanneer blijkt dat er meer schulden zijn dan baten, dan moet de vereffenaar dit zo spoedig mogelijk melden bij de kantonrechter.

Oproepen schuldeisers
Naast het opstellen van een boedelbeschrijving dient de vereffenaar de schuldeisers op te roepen. De schuldeisers moeten op de hoogte worden gesteld van het overlijden van de erflater en worden opgeroepen om hun vordering te melden bij de vereffenaar.
Te gelde maken van boedelgoederen en uitkering aan schuldeisers
De belangrijkste taak van de vereffenaar is het voldoen van de schulden en daarvoor mag de vereffenaar goederen uit de nalatenschap verkopen om deze schulden te voldoen. De vereffenaar mag niet zomaar alle goederen verkopen. Wanneer een schuldeiser een vordering heeft op een bepaald goed, omdat dit goed bijvoorbeeld al wel is verkocht, maar nog niet is geleverd, of wanneer een bepaald goed is gelegateerd (door de erflater aan iemand toegedeeld), dan mag dit goed niet worden verkocht. Verder moet de vereffenaar zo veel mogelijk in overleg treden met de erfgenamen om overeenstemming te bereiken over de goederen die worden verkocht.

Blijft er na betaling van alle schuldeisers een positief saldo over, dan is de lichte vereffeningsprocedure voltooid en kunnen de erfgenamen zelf overgaan tot verdeling van de nalatenschap.

Wat is de sanctie als de vereffenaar zijn taak niet goed uitvoert?

Een vereffenaar dient zich ervan bewust te zijn dat hij de wettelijke regels moet volgen. Als de vereffenaar in ernstige mate tekort schiet in de nakoming van zijn verplichtingen als vereffenaar, dan wordt hij, óók als hij de nalatenschap beneficiair heeft aanvaard, met zijn eigen vermogen aansprakelijk voor de schulden van de nalatenschap.

Heeft u vragen over de vereffeningsprocedure, uw handelwijze of wilt u een van onze specialisten tot vereffenaar laten benoemen, neem dan contact met ons op. Wij staan u graag te woord voor passend en persoonlijk advies.

Heeft u ook een vraag en wilt u die graag terugzien in een volgend artikel, laat het ons dan weten!