Ben ik als stiefouder alimentatieplichtig?

Kort gezegd: Ja, een stiefouder is onderhoudsplichtig ten aanzien van de kinderen van zijn of haar echtgenoot. Althans, vooralsnog is dit het geval. In 1970 is deze alimentatieverplichting van de stiefouder in de wet vastgelegd. Het aantal samengestelde gezinnen is sindsdien flink gestegen. Daarmee is ook de vraag naar de wenselijkheid van deze regelgeving om de hoek komen kijken. Het lijkt erop dat stiefouders binnenkort niet langer alimentatieplichtig zijn ten aanzien van hun stiefkinderen. Hoe zit dit precies?

Alimentatieverplichting stiefouder

Het uitgangspunt is dat je als stiefouder verplicht bent financieel bij te dragen aan de kosten voor de opvoeding en verzorging van jouw stiefkinderen. Hier zitten twee vereisten aan verbonden. Ten eerste moeten de stiefouder en de ouder van het kind gehuwd zijn. Ten tweede moet het kind behoren tot het gezin van de ouder en de stiefouder.
Hetzelfde geldt overigens voor een geregistreerd partnerschap. Ook in dit geval ben je als partner onderhoudsplichtig ten aanzien van de kinderen van jouw partner. Zijn jij en je nieuwe partner niet gehuwd of een geregistreerd partnerschap aangegaan, dan ben je niet verplicht financieel bij te dragen aan de kosten voor de opvoeding en verzorging van de kinderen van je partner.

De berekening van de alimentatie

Wettelijk gezien is de alimentatieplicht van de stiefouder niet ondergeschikt aan die van de ouders van het kind, maar van gelijke rang. Desondanks kan bij de berekening van de hoogte van de alimentatie rekening worden gehouden met het verschil tussen de stiefouder en zijn echtgenoot. Naast het inkomen van de stiefouder houdt de rechter bij het bepalen van de omvang van de alimentatie ook rekening met andere factoren.

Een van deze factoren is de verhouding tussen de alimentatieplichtige en de alimentatiegerechtigde. De nauwere verwantschap tussen het kind en de ouder en de duur van periode dat het kind deel uitmaakt van het gezin van de ouder en de stiefouder spelen hierbij een rol. Een minder nauwe band met het kind in een nieuw gezin kan er derhalve voor zorgen dat de alimentatie voor de stiefouder lager uitvalt. De onderhoudsverplichting staat vast, maar de hoogte van de alimentatie kan dus per situatie verschillen.

Wenselijkheid van de onderhoudsplicht

In de praktijk leidt de onderhoudsplicht voor de stiefouder tot rechtsonzekerheid. Rechters moeten in de praktijk een afweging maken tussen de verschillende belangen en factoren en daarmee de draagkracht van de stiefouder bepalen. Hoe deze afweging uitvalt, blijft onzeker.

Enerzijds zijn er voorbeelden van rechtspraak te vinden waarin de draagkracht van de stiefouder gelijk of zelfs hoger is dan die van de vader en moeder van het kind. Bijvoorbeeld doordat de draagkracht van de stiefouder in vergelijking met die van de vader en moeder een stuk groter is of vanwege goed contact tussen de stiefouder en het kind. Anderzijds zijn er gevallen waarin de rechter heeft bepaald dat de draagkracht van de stiefouder überhaupt niet wordt meegenomen in de alimentatieberekening. Bijvoorbeeld vanwege de korte periode van contact tussen de stiefouder en het kind of de ruime draagkracht van de vader en moeder.

Uit de rechtspraak blijkt dat de onderhoudsplicht van stiefouders leidt tot rechtsonzekerheid en complexiteit. Met name in de gevallen waarin een kind behoort tot meerdere samengestelde gezinnen en meerdere stiefouders kent of heeft gekend, wordt de berekening van de alimentatie een waar doolhof. In de literatuur wordt daarom al langer gepleit voor het afschaffen van de alimentatieplicht voor stiefouders. Naast de complexiteit komt in de literatuur ook naar voren dat kinderen zelf geen nadeel zullen ondervinden van de afschaffing van de onderhoudsplicht van de stiefouder. De besteding van het gezinsbudget aan de kinderen zal immers niet veranderen. Daarnaast is volgens deskundigen het onderscheid tussen een gehuwde stiefouder en een ongehuwde stiefouder, waarbij alleen de eerste onderhoudsplichtig is, nauwelijks vol te houden. Met name in deze tijd, waarin het aantal samengestelde gezinnen toeneemt en het aantal huwelijken aan het dalen is.

Nederland is met de onderhoudsplicht van de stiefouder een vreemde eend in de bijt. In andere landen, onder andere in Duitsland, Noorwegen, Denemarken en Zwitserland is er geen alimentatieverplichting voor stiefouders. Van de bovenstaande problemen is derhalve in deze landen geen sprake.

Aangekondigde wetswijziging

De moeilijkheden rondom de alimentatieberekening van stiefouders zijn ook de Nederlandse politiek niet ontgaan.
Begin 2023 heeft de minister voor Rechtsbescherming laten weten dat de onderhoudsplicht voor stiefouders zal komen te vervallen:

” Het afschaffen van de onderhoudsplicht voor stiefouders zorgt voor een eenvoudigere, minder gecompliceerde en doelmatiger berekeningswijze van de kinderalimentatie. Het onderscheid tussen de gehuwde en niet gehuwde stiefouder, die niet onderhoudsplichtig is, wordt hiermee ook weggenomen. Ik zal de wet op dit punt aanpassen.”
– F.M. Weerwind, De Minister voor Rechtsbescherming, april 2023

De afschaffing van de onderhoudsplicht van de stiefouder ligt dus in het vooruitzicht. Het streven was om begin 2024 het wetsvoorstel in te dienen. Echter, tot nu toe is het bij de aankondiging gebleven, en de inhoud van het wetsvoorstel laat nog op zich wachten.

Voorlopig kan er in de rechtbank nog geen rekening worden gehouden met de voorgenomen wetswijziging. Volgens de rechter is het te vroeg om op de wetswijziging te anticiperen, aangezien het slechts om een aankondiging gaat (ECLI:NL:RBZWB:2023:9056). Voor nu zullen rechters nog moeten afgaan op de huidige regelgeving.

Conclusie

Stiefouders zijn alimentatieplichtig tegenover de kinderen van hun echtgenoot, in ieder geval totdat de beoogde wetswijziging concreter is of daadwerkelijk is doorgevoerd.
Hebt u vragen naar aanleiding van dit artikel of wilt u meer informatie over kinderalimentatie? Neem dan vrijblijvend contact op met een van de familierechtspecialisten van TEN Advocaten. Wij helpen u graag!